การเป็นสิ่งแวดล้อมที่ดีต่อกัน เป็นพลังและสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่อย่างคาดไม่ถึง เทศกาลปีใหม่เป็นหมุดหมายที่ดี ชวนพวกเราตั้งต้นใหม่ ปรับชีวิตไปยังทิศทางที่มุ่งหมาย ช่วยเสริมแรงให้แก่กัน ร่วมเป็นส่วนหนึ่งของข่ายใยอันดีงามในชุมชนแห่งมวลมนุษย์

.

• ความมุ่งหมายที่จะยุติการดื่มสำคัญมาก ถ้าความมุ่งหมายชัดเจน ส่วนใหญ่เขาจะพยายามทำจนได้ 

• นักดื่มมีจุดเปลี่ยนที่สำคัญ  2-3 จังหวะ ซึ่งล้วนเกี่ยวข้องกับความรักและความสัมพันธ์ 

• ความสัมพันธ์เป็นปัจจัยที่ทำให้ ‘กลายเป็นนักดื่ม’ และ ทำให้ ‘ยุติการดื่ม’ ประตูทางเข้ากับประตูที่พาสู่ทางออก คือประตูเดียวกัน

.

ปี 2567 คนไทยอายุ 15 ปีขึ้นไป เป็นนักดื่ม 20.9 ล้านคน  (35.2% ของประชากร) เพิ่มขึ้น 28% จากปี 2564  ผู้ชายมีแนวโน้มดื่มหนักขึ้น 9.3% และผู้หญิง 5.9% กลุ่มเยาวชน (15-19 ปี) มีความชุกในการดื่มเพิ่มขึ้นจาก 9.0% เป็น 9.6% และกลุ่ม 20-24 ปี เพิ่มจาก 31.6% เป็น 37.8%  ข้อมูลจาก ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

.

จำนวนผู้เสียชีวิตด้วยสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับแอลกอฮอล์ตั้งแต่ปี 2558 – 2564 รวมทั้งสิ้น 140,272 คน เฉลี่ยประมาณ 20,039 รายต่อปี ในผู้ชาย และ 2,312 รายต่อปีในผู้หญิง จำนวนการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นี้ มีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี อ้างอิง https://www.thaipbs.or.th/news/content/347598

.

.

บ่อยครั้งที่เราอาจจะคิดว่าเราใช้ชีวิตอยู่ตามลำพัง โดดเดี่ยว เป็นเอกเทศ แต่แท้ที่จริงแล้ว พวกเราต่างก็เป็นสิ่งแวดล้อมของกันและกัน ถ้าตัวเราได้อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี ชีวิตก็มีแนวโน้มที่จะสดชื่นเบิกบาน ตรงกันข้ามถ้าเราอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็นพิษ ชีวิตก็จะอับเฉา และความเป็นจริงก็คือพวกเราทุกคนต่างก็เป็นส่วนหนึ่งในสิ่งแวดล้อมของกันและกันเสมอ เราต่างเป็นส่วนหนึ่งในชุมชนอันซับซ้อนและโยงใยถึงกันอย่างแนบแน่น

.

คุณพิมพ์มณี เมฆพายัพ (คุณนุต) ผู้ขับเคลื่อนสังคมเปี่ยมสุข ภายใต้โครงการชุมชนและครอบครัวเปี่ยมสุข และ แคมเปญ Sobrink Life ซึ่งทำงานใกล้ชิดนักดื่มมาอย่างยาวนาน เล่าว่า การเป็นสิ่งแวดล้อมที่ดีต่อกัน เป็นพลังและสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่อย่างที่เราอาจจะคาดไม่ถึง เทศกาลปีใหม่เป็นหมุดหมายที่ดี อยากจะชวนพวกเราตั้งต้นใหม่ ปรับชีวิตไปยังทิศทางที่มุ่งหมาย และช่วยเสริมแรงให้แก่กัน

.

 แนวคิดของ “ชุมชนเปี่ยมสุข” คือ ชุมชนที่ปลอดภัยจากปัจจัยเสี่ยง ชุมชนที่สมาชิกต่างพยายามที่จะช่วยเหลือและสร้างสุขภาวะที่ดีให้แก่กัน โดยเฉพาะการงดเหล้าและการเสพติด

.

ประตูเข้าสู่การดื่ม และ ประตูออกจากการดื่ม

คุณนุตเล่าว่า นักดื่มจำนวนมาก มักจะจำไม่ได้ว่า “เริ่มดื่มอย่างไร” “ติดตั้งแต่เมื่อไร” โดยทั่วไปแล้วเงื่อนไขสำคัญที่ทำให้เริ่มดื่มคือ “ความสัมพันธ์”  เช่น ขัดเพื่อนไม่ได้ อยากจะสรวลเสเฮฮา ใช้เวลาร่วมกับเพื่อน หรือบางครั้งดื่มเพราะมีปัญหาความสัมพันธ์กับคนใกล้ตัว ไม่อยากกลับบ้าน เครียด ประชด อยากผ่อนคลาย หรือบางคนดื่มเพราะอยากหาเพื่อนคุย เชื่อว่าการดื่มจะช่วยกระชับความสัมพันธ์ “วงดื่มแสดงถึงความเป็นพวกเดียวกัน”  “พอดื่มก็พูดได้หมด” ซึ่งคุณนุตยืนยันว่าความเชื่อนี้ไม่ถูกต้อง

.

“ที่เชื่อว่าดื่มแล้วพูดได้เป็นเพราะควบคุมตัวเองได้น้อยลง ในยามปกติเงียบเพราะกดตัวเองไว้เต็มที่ การดื่มทำให้การควบคุมตัวเองลดลง ที่กดไว้ก็คลาย จึงพูดได้ แต่ความยับยั้งชั่งใจก็ลดน้อยลงด้วย ผลที่ตามมาก็คือ อาจจะเผลอพูดในสิ่งที่ไม่ควรพูด พูดในสิ่งที่ไม่จำเป็นต้องพูด แล้วก็เสียเพื่อน เสียความสัมพันธ์ รวมไปถึงเหตุการณ์รุนแรงอื่นๆ”

.

แม้ว่า ‘ความสัมพันธ์’ จะเป็นจุดเริ่มของนักดื่มจำนวนไม่น้อย แต่คุณนุตก็ยืนยันว่า ความสัมพันธ์เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้นักดื่มยุติการดื่มได้ ความสัมพันธ์เป็นเงื่อนไขสำคัญที่จะสร้างชุมชนเปี่ยมสุข — ประตูที่พาเข้าสู่การเป็นนักดื่ม กับประตูที่พาสู่ทางออกจากการเป็นนักดื่ม คือประตูเดียวกัน

.

.

ความรักคือความมุ่งหมายใหม่ในชีวิต

เพื่อนนักดื่มหลายคนพูดตรงกันว่า “ลำพังแค่ตัวเองไม่มีแรงที่จะเลิก ไม่รู้จะเลิกดื่มไปทำไม” เหตุสำคัญของการตัดสินใจ “เลิกดื่ม” ไม่ได้มาจาก ‘ความรู้’ ไม่ได้ยุติการดื่มเพราะแพทย์แจกแจงโทษของการดื่ม หรือปัญหาสุขภาพที่รุมเร้า (รู้แต่ไม่เลิก) การตัดสินใจยุติการดื่มมักจะมาจาก ‘ความรัก’ เช่น “รักหลาน อยากจะอยู่กับหลานไปนานๆ” “เป็นห่วงลูก ไม่อยากให้ลูกลำบากไปกว่านี้” หรือ “อยากสุขภาพดีจะได้มีเวลาดูแลพ่อแม่” และอีกเหตุผลที่น่าสนใจคือความรักในเกียรติ ให้คุณค่าต่อการเป็นผู้นำ “ในฐานะที่เป็นผู้นำชุมชนก็อยากจะเป็นแบบอย่างที่ดี” 

.

ให้คุณค่า หยุดตีตรา

การเชิญชวนให้เพื่อนนักดื่มลด ละ เลิกด้วยเหตุผลที่ไม่สอดคล้องกับคุณค่าเช่น “รู้ไหมว่าการดื่มมันผิดศีล” คำพูดแบบนี้ไม่ได้ช่วยอะไร บางครั้งยิ่งทำให้ดื่มหนักขึ้นเพราะอยากประชด “เป็นพ่อขี้เมาแล้วจะดูแลลูกได้ยังไง” การด้อยค่ายิ่งทำให้รู้สึกโดดเดี่ยว ยิ่งผลักให้เข้าหาแอลกอฮอล์ ลองปรับคำพูดใหม่ “รักลูกมากใช่ไหม เลิกดื่มเถอะจะได้เป็นกำลังใจให้ลูกไปนานๆ” การสร้างแรงกระตุ้นเชิงบวก ทำให้นักดื่มรู้สึกว่า เขายังมีคุณค่าเพียงพอ ยังมีคนที่รักเขา เขายังมีความหมายต่อใครบางคน และมีใครบางคนที่มีความหมายต่อเขา — สิ่งเหล่านี้จะเป็นแรงกระตุ้นที่มีพลังมาก จนทำให้เขาก้าวข้ามอุปสรรค และยุติการดื่มได้

.

คุณนุตอธิบายว่า การเสพติด (addict) เป็นเรื่องซับซ้อน เป็นทั้งกลไกทางกายภาพ ระบบประสาทและสมอง และเกี่ยวข้องกับกลไกทางจิตด้วย ดังนั้นผู้คนแวดล้อมคือพลังสนับสนุนที่สำคัญมาก ที่จะช่วยให้นักดื่มยุติการดื่มได้สำเร็จ 

.

จุดเปลี่ยน (turning point) ที่นักดื่มตัดสินใจมี 2-3 จังหวะ ซึ่งล้วนเกี่ยวข้องกับความรักและความสัมพันธ์ 1) เจอเหตุการณ์ที่ทำให้ช็อค เช่น เพื่อนเมาประสบอุบัติเหตุแล้วเสียชีวิต หรือดื่มด้วยกัน อยู่ด้วยกัน เกิดอุบัติเหตุเพื่อนตายแต่ตัวเองรอด 2) เมื่อมีความรัก เช่น เตรียมแต่งงาน เตรียมมีลูก ลูกคนแรกเกิด อยากให้ของขวัญกับลูก 3) จุดเปลี่ยนสุดท้าย คือ การมีหลาน นักดื่มจำนวนมากยอมเลิกเพราะหลาน อยากเป็นที่รักของหลาน อยากเป็นแบบอย่าง เป็นภาพจำที่ดีของหลาน — เมียขอ หมอขอ ก็ไม่เท่ากับหลานขอ  นักดื่มร้อยทั้งร้อยจะไม่ปฏิเสธหลาน ความรู้ที่ได้ยินได้ฟังมาจากทุกช่องทางจะเริ่มมีความหมายเพียงพอที่จะสนับสนุนการตัดสินใจ 

.

.

พลังของการสนับสนุน

โดยส่วนใหญ่ ภรรยา และญาติพี่น้อง ไม่ใช่ปัจจัยหลักที่จะทำให้หยุดดื่ม (มิหนำซ้ำ หลายๆ ครั้งพบว่าที่นักดื่มไม่ยอมเลิกดื่มก็เพราะอยากประชด อยากเรียกความสนใจ) แต่คนใกล้ชิดเหล่านี้จะเป็นปัจจัยเสริมที่ดีอย่างมาก ด้วยท่าทีที่สนับสนุนเช่น “วันนี้ทำกับข้าวที่ชอบไว้รอ กลับมากินข้าวเย็นที่บ้านด้วยกันเน้อ” การที่คนแวดล้อมให้การสนับสนุน เห็นคุณค่า มีพลังมาก 

.

พลังของคำพูด

คำพูดมีพลังมาก ถ้าคนแวดล้อมใช้คำพูดที่สนับสนุน สร้างสรรค์ และส่งเสริมกำลังใจ เช่น “ได้ข่าวว่าหยุดดื่มใช่ไหม อนุโมทนาด้วยเน้อ” “พักนี้หน้าตาสดใส สดชื่น ไปทำอะไรมา” “เดี๋ยวนี้ผิวพรรณผุดผ่องไม่หมองคล้ำ แหม.. ดูดีเชียว”  อย่าพูดถากถาง ดูแคลน  “กูจะคอยดูว่ามึงจะไปได้สักกี่น้ำ” “กูว่าแล้ว..” “ถ้าไม่รอด จะสมน้ำหน้ามึง” หากไม่มีคำพูดที่จะสนับสนุน ขอให้เป็นกำลังใจอย่างเงียบๆ 

.

การไม่ให้ ก็เป็นสิ่งแวดล้อมที่ดี

ร้านจำหน่ายสุราในชุมชนหลายแห่ง “ไม่ขายเหล้า” ให้แก่ลูกค้าที่มีอาการเมา เพราะอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต ร้านค้าหลายแห่งงดจำหน่ายสุราในวันพระใหญ่ หรืองดจำหน่ายตลอดพรรษา เพื่อสนับสนุนการ ลด ละ เลิก การดื่มในเทศกาลเข้าพรรษา

.

นอกจากนี้ การจัดงานเลี้ยงที่ไม่มีเหล้าฟรีก็ช่วยได้มาก ทั้งงานศพ งานเกษียณ งานบวช งานแต่ง งานทอดกฐิน ทอดผ้าป่า ฯลฯ (มีเหล้าก็ได้ ขอเพียงไม่ฟรี) บางชุมชนเริ่มจัดเทศกาลพักตับก็น่าสนใจ 

.

คุณนุต ทิ้งท้ายจากประสบการณ์ว่า “เหล้า เลิกยาก แต่เลิกได้”  ถ้าพวกเราแต่ละคนจะช่วยเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อมที่ดี ทำให้คนใกล้ตัวมีความสุข มีกำลังใจ ไม่รู้สึกโดดเดี่ยวและรู้สึกได้ถึงแรงสนับสนุน 

.

ความสัมพันธ์ที่ดี ไม่ใช่เพียงแค่การเอาอกเอาใจ โอนอ่อนผ่อนตาม หรือตามใจเท่านั้น แต่ 3 องค์ประกอบที่ธรรมดาสามัญ คือ พลังแห่งการสนับสนุน ให้กำลังใจเมื่อเห็นการริเริ่มสิ่งที่เป็นคุณงามความดี (ทุกรูปแบบ) การพูดและคำพูดดีๆ ต่อกัน และ การยืนกรานไม่สนับสนุนสิ่งให้โทษ ก็เป็นพลังสำคัญอย่างยิ่ง นี่คือเกราะที่แข็งแกร่งสำหรับสังคมอนาคต  ปีใหม่นี้ พวกเรามาเป็นสิ่งแวดล้อมที่ดี ที่จะช่วยสนับสนุนกันและกันนะ

.

…………………………………………………………

.

บทเรียนย่อยออนไลน์

แบบฝึกหัดทีมชีวิต https://www.happinessisthailand.com/2025/01/15/life-team/

.

แบบฝึกหัด การมีจุดมุ่งหมายการดำเนินชีวิต https://www.happinessisthailand.com/2025/02/03/life-purpose/