หนู (ขอ) ทดลองมีความสุข

ทำไมพวกเขาจึงยังคงทนทำสิ่งที่มีความหมาย ทั้งๆ ที่เคยบอกว่าสิ่งที่ทำไม่ค่อยให้ความสุขเท่าไรนัก นักศึกษาให้เหตุผลว่า ที่ยังทำอยู่เพราะมันเป็นสิ่งที่ดี นอกจากนี้พวกเขายังเชื่อด้วยว่า ชีวิตของเขากำลังพัฒนาไปในทิศทางที่ดีขึ้น รู้สึกมีแรงบันดาลใจ และบางคนรู้สึกว่าตนเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่า

.

• เราเกิดมาทำไม ทำอย่างไรจึงจะใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่า ความสุขที่แท้จริงคืออะไร เหล่านี้เป็นคำถามที่อยู่ในใจมนุษย์มาเนิ่นนานแล้ว

• การใช้ชีวิตที่เต็มเปี่ยมด้วยสิ่งที่มีความหมาย แต่ไม่ให้ความรู้สึกว่ามีความสุขเป็นผลดีต่อชีวิตจริงหรือเปล่า เราจะรู้ได้อย่างไร

• งานวิจัยที่ว่าด้วยความสัมพันธ์ของความสุขกับความหมาย ซึ่งคำตอบสุดท้ายจะอยู่ที่ ตัวของเราเอง

.

มนุษย์เราตั้งคำถามถึง ‘การมีชีวิต’ ‘การใช้ชีวิต’ และ ‘ความสุข’ มาเนิ่นนานแล้ว — เราเกิดมาทำไม — อะไรคือความหมายของชีวิต — ชีวิตที่ดีเป็นอย่างไร — ทำอย่างไรชีวิตจึงจะมีความสุข อะไรคือความสุขที่แท้จริง ? คำถามเหล่านี้ก่อให้เกิดแนวคิด ลัทธิ ปรัชญา ศาสนา และวิธีการต่างๆ มากมายเพื่อตอบคำถาม ให้แนวทาง เพื่อนำไปสู่ชีวิตที่ดี มีความหมายและมีความสุข

อริสโตเติล นักปรัชญาชาวกรีกก็ครุ่นคิดในประเด็นนี้ และเคยกล่าวไว้ว่า “ความสุขคือความหมายและความมุ่งหมายของชีวิต ความสุขเป็นทั้งจุดหมายและปลายทางในการดำรงอยู่ของมนุษย์ (Happiness is the meaning and the purpose of life, the whole aim and end of human existence.)

ล่วงมาจนศตวรรษที่ 21 คำถามนี้ก็ยังอยู่ในใจของพวกเรา — ปี 2010 เวโรนิกา ฮูตา แห่งมหาวิทยาลัยออตตาวา และ ริชาร์ด ไรอัน มหาวิทยาลัยโรเชสเตอร์ ร่วมกันทำงานวิจัยเล็กๆ ชิ้นหนึ่ง เพื่อหาความสำคัญและความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกันของ “ความสุข” และ “ความหมาย”

เขาแบ่งนักศึกษาออกเป็นสองกลุ่ม กลุ่มแรกเรียกว่า กลุ่มความสุข กลุ่มที่สองเรียกว่ากลุ่มความหมาย
สำหรับกลุ่มความสุข เขาให้นักศึกษากลุ่มนี้ไปทำอะไรก็ได้ อย่างน้อยวันละ 1 อย่าง ที่ทำให้ตัวเองมีความสุข ขอให้ทำทุกวัน ต่อเนื่อง 10 วัน และ นักศึกษากลุ่มความหมาย ก็ไปทำอะไรก็ได้ที่ตัวเองคิดว่านั่นคือสิ่งที่มีความหมายสำหรับตนเอง — ให้ทำอย่างน้อยวันละ 1 อย่าง ต่อเนื่อง 10 วัน

เมื่อครบเวลา ผู้วิจัยเรียกนักศึกษาทั้งสองกลุ่มมาพบเพื่อพูดคุยและสรุปผล เขาพบว่านักศึกษากลุ่มความสุขมีสุขภาวะที่ดีขึ้นอย่างชัดเจน มีความสุขเพิ่มขึ้น คิดลบน้อยลง นักศึกษากลุ่มนี้ให้คะแนนความสุขอยู่ในช่วง 7–9 คะแนน (คะแนนเต็มสิบ) เขาถามนักศึกษากลุ่มนี้ว่าทำอะไรบ้าง คำตอบก็เช่น นอน ซื้อของ เล่นเกม ไปเที่ยว กินขนม ฯลฯ

แล้วนักศึกษากลุ่มความหมายไปทำอะไรกันบ้าง คำตอบยอดฮิตคือ การให้อภัยเพื่อน การศึกษาหาความรู้ หลายคนเลือกการอ่านหนังสือ บางคนเลือกทำสิ่งที่คิดว่าดีแต่ไม่เคยทำมาก่อนเช่น ทำสมาธิ บางคนเป็นจิตอาสา นักศึกษากลุ่มนี้ไม่ได้บอกว่าเขามีสุขภาวะที่ดี เพราะบางเรื่องที่เลือกทำก็เป็นเรื่องยาก หรือเหนื่อย แม้จะคิดว่าดี แต่มันก็ไม่ใช่เรื่องที่เขาอยากทำ งานอาสาบางครั้งก็ต้องล้างห้องน้ำ คัดแยกขยะ มันไม่ใช่กิจกรรมที่สนุกสนานรื่นเริง บ่อยครั้งต้องอดทน บางครั้งก็ฝืนใจ กลุ่มความหมายให้คะแนนความสุขอยู่แค่ 3-4 คะแนน เท่านั้น

.

จากนั้นผู้วิจัยก็ไม่ได้ให้ทำอะไรอีก ปล่อยเวลาผ่านไป 3 เดือน จึงเรียกนักศึกษาทั้งสองกลุ่มนี้กลับมาพบอีกครั้ง ครั้งนี้ผู้วิจัยตั้งคำถามกลุ่มความสุขว่า “ยังทำสิ่งที่ให้ความสุขนั้นอยู่หรือไม่” ส่วนใหญ่ตอบว่า “ไม่ค่อยได้ทำแล้ว” หรือ “ทำบ้างเมื่อมีโอกาส” ซึ่งเป็นเรื่องที่เข้าใจได้เพราะความสุขบางอย่างต้องใช้เงิน และต้องมีเวลา ผู้วิจัยถามต่อไปว่า แล้วขณะนี้ความสุขของพวกเขามีอยู่สักเท่าไร ลองให้คะแนนหน่อย ครั้งนี้นักศึกษาให้คะแนนความสุขอยู่ราว 2-3 คะแนน — จากระดับคะแนนความสุข 7-9 ลดลงเหลือ 2-3 คะแนน

จากนั้นผู้วิจัยเรียกนักศึกษากลุ่มความหมายมาพบ และถามด้วยแนวคำถามเดียวกันคือ “ยังทำสิ่งที่มีความหมายอยู่หรือไม่” ในกลุ่มนี้มีเปอร์เซ็นต์ที่ตอบว่า “ยังคงทำอยู่” มากกว่ากลุ่มความสุข ผู้วิจัยจึงถามต่อไปว่า ทำไมจึงยังทำอยู่ ทั้งๆ ที่ครั้งก่อน พวกเขาบอกว่าสิ่งที่ทำไม่ค่อยให้ความสุขเท่าไรนัก นักศึกษาให้เหตุผลว่า ที่ยังทำอยู่เพราะ มันเป็นสิ่งที่ดี เมื่อทำไปเรื่อยๆ ก็รู้สึกดี ไม่ฝืนเท่ากับช่วงแรก นอกจากนี้นักศึกษากลุ่มนี้ยังเชื่อว่า ชีวิตของเขากำลังพัฒนาไปในทิศทางที่ดีขึ้น รู้สึกมีแรงบันดาลใจ อารมณ์เชิงลบลดลง และบางคนรู้สึกว่าตนเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่า นักศึกษากลุ่มนี้ให้คะแนนความสุขขยับขึ้นจากเดิม 3-4 คะแนน กลายเป็น 6-7 คะแนน

มาถึงตรงนี้ พวกเราคิดว่างานวิจัยได้บอกอะไรเรา ?
เรื่องเล่าจากงานวิจัยชิ้นนี้ อาจไม่มีบทสรุปที่แน่ชัดว่าเราต้องทำอะไร ควรทำอะไร หรือต้องไม่ทำอะไร ห้ามทำอะไร เพราะความสุขแรกที่เราทุกคนปรารถนา ก็น่าจะเป็นความสุขจากการมีอิสรภาพ เลือกการกระทำ หรือเลือกการใช้ชีวิตของเราเองได้

งานวิจัยชิ้นนี้อาจจะจุดประกาย ส่องแสงเล็กๆ ในใจ ให้เราได้มองตัวเอง และถามตัวเราเอง

พวกเราทุกคนรู้ว่าเวลาในชีวิตนั้นมีจำกัด และพวกเราต้องการใช้ชีวิตอย่างคุ้มค่า สำหรับชาวพุทธ อีกไม่กี่วันก็จะเริ่มเข้าพรรษาแล้ว จะลองใช้โอกาสนี้เป็นเวลาของการ ‘เอาตัวเข้าแลก’ ลองใช้ตัวเองเป็นหนูทดลอง ลองฝึกเป็นผู้ทำวิจัย คล้ายๆ กับงานวิจัยชิ้นนี้ และเมื่อหมดพรรษาเราจะเป็นผู้ค้นพบข้อสรุปของงานวิจัยด้วยตัวของเราเอง

challenge เข้าพรรษา

• เลือกกิจกรรมอะไรก็ได้ที่มีความหมายสำหรับเรา สัก 1 อย่าง หรือ 2 อย่าง (อย่ามากกว่านั้น)

• กิจกรรมนั้น อาจจะเป็นด้าน ‘ทำเพิ่ม’เช่นยังไม่เคยทำ อยากลองทำ เช่น จดบันทึกวันละ 10 นาที เขียนขอบคุณสิ่งรอบตัววันละ 5 อย่าง หรือเคี้ยวอาหารให้นานกว่าเดิม หรือออกกำลังกาย นั่งสมาธิ ทำงานอาสาฯลฯ

• กิจกรรมนั้น อาจจะเป็นด้าน “ลด หรือ งดเว้น” สิ่งที่เคยทำเป็นประจำ เช่น จำกัดชั่วโมงใช้โทรศัพท์มือถือ งดดูซีรีส์ ลดการช็อปปิ้ง ลดปริมาณชานมไข่มุก ฯลฯ

• เขียนบันทึกสะท้อนปฏิบัติการของตนเอง สักสัปดาห์ละครั้ง (ถ้านึกสนุกก็เขียนเล่าให้เพื่อนๆ บนโลกโชเชียลฟัง และถ้าติดแฮชแท็ก #ความสุขประเทศไทย เราก็จะขอบคุณมากๆ จะส่งรอยยิ้มและกำลังใจให้ทุกวัน ^^)

• จะเปิดอ่านบันทึกทุกเดือน หรือค่อยอ่านบันทึกตลอดการเดินทางในวันออกพรรษาก็ได้ ไม่มีกฎ ระเบียบ ตายตัว

ที่สุดแล้วในชีวิต เราไม่จำเป็นต้องเลือกเฉพาะอย่างใดอย่างหนึ่ง ระหว่างความสุขหรือความหมาย (เช่น ทำเรื่องที่มีความสุขแต่ไร้ความหมาย หรือทำสิ่งที่มีความหมายอย่างไร้ความสุข) เราเลือกทั้งสองอย่างได้ในเวลาเดียวกัน ในการกระทำเดียวกัน

ลองทำสิ่งที่ให้ความสุขอย่างมีความหมาย หรือ ทำสิ่งที่มีความหมายอย่างมีความสุข — ครู-อาจารย์หลายท่านบอกว่า ทั้งสองสิ่งนี้ทำควบคู่กันได้ ขอชวนให้เราลองใช้ตัวเองเป็นผู้วิจัยว่ามันเป็นไปได้จริง หรือไม่จริง

………………………………………….

ขอบคุณ น.พ.ภิญโญ ศรีวีระชัย ผู้ให้ข้อมูลเบื้องต้น
ชวนฝึกบทเรียนออนไลน์ สิบเรื่องดี https://www.happinessisthailand.com/2024/08/20/10-good-things/